BDDK’nIn manipülasyon ve yanıltıcı işlem yönetmeliği kripto paraları veya kripto para işlemlerini kapsıyor mu?
Döviz piyasalarında bir hafta kadar önce yaşanan ani hareketlilikten kısa bir süre sonra 7 Mayıs 2020’de BDDK tarafından Resmi Gazete’de bir Yönetmelik yayınlandı ve aynı gün yürürlüğe girdi. Dahası Yönetmelik aynı gün hemen uygulandı. Bu ilk uygulamaya gore BDKK Türk bankalarına döviz işlemlerinden kaynaklanan bu işlemlerin karşılığı olan TL yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmedikleri gerekçesiyle BNP Paribas SA Citibank NA UBS AGye işlem yasağı getirilmesine karar verdi.
BDDK konuya dair kurumun tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü ve yetkili olduğunu işaret etti.
Tabi BDDK’nın bu kararının dayanağı olarak basında ve kamuoyunda genel olarak sadece bu yeni yayınlanan Yönetmelik işaret edildi. Hatta işlem yasağı yaptırımının sadece bu yeni Yönetmelik ile düzenlendiği sanılıp bu noktada hukuk tekniği bakımından eleştirilerde bulunanlar bile oldu. Osya bahse konu yaptırımın asıl dayanağı 5411 sayılı Bankacılık Kanunun 93. maddesi. İşlem yasağı geçici bir tedbir olduğu için aslında karardaki üç bankaya yaptıkları döviz işlemlerine karşılık gelen TL yükümlülüklerini yerin getirme konusunda bir yaptırım uygulandığını TL yükümlülüğünün yerine getirilmesi halinde işlem yasaklılığının sona ereceğini ifade etmek gerekir.
BNP Paribas SA Citibank NA UBS AG ortak özelliği merkezlerinin yurt dışında olması. Kararda ve açıklamada vurgulanan husus ise bu bankaların döviz işlemlerinde yerel bankalarına karşı olan Türk Lirası yükümlülüklerini vadesinde yerine getirmedikleri yönünde.
Bu işlem yasağının Bankacılık Kanunu m. 76/A ve m. 93’e dayandırılmasının yanı sıra Finansal Piyasalarda Manipülasyon ve Yanıltıcı İşlemler Hakkında Yönetmeliğe dayandırılmasından dolayı adı geçen bankaların finansal piyasada manipulatif işlemler yaptıkları değerlendirmesi ön plana çıktı.
Peki acaba bu söz konusu yasal ve ikinci düzenlemelerin kapsamı ne? Örneğin bu yasal düzenleme veya Yönetmelik hükümleri şu veya bu şekilde kripto paralara yahut kripto para piyasalarında yapılan veya gelecekte yapılması söz konusu olacak manipülasyonlara da uygulanabilir mi?
Her şeyden evvel Yönetmeliğin dayanağı 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 76/A maddesi kapsamına giren finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlem ve uygulamaların belirlenmesinden ibaret.
Bankacılık Kanun m. 76/A Kanuna Şubat 2020’de eklenmiş bir hüküm. Madde ile ifade edilen şu şekilde özetlenebilir. Düzenlemeye göre bankalar tarafından Kanun’un 4. Maddesinde sayılan bankacılık faaliyetlerine dair işlemler yoluyla finansal piyasalarda yapay arz talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılması finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul ediliyor.
Finansal araç ise Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan Türkiye Muhasebe Standardı 32 (TMS 32)’de tanımlanmış olan finansal araçlardan oluşuyor.
Yani bir araç finansal araç olarak kabul edilirse ve bu araçla manipülasyon yapılırsa yukarıda belirtilen yasal ve ikinci düzenlemelerin bu manipülasyonu yapanlara uygulanması mümkün olabilir.
Yönetmelik bankalarca gerçekleştirilen aşağıdaki fiilleri Kanunun 76/A maddesi kapsamına giren finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlem ve uygulamalar olarak kabul etmiş bulunuyor.
a) Bir finansal aracın arzına talebine veya fiyatına ilişkin yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran veya uyandırabilecek olan ya da döviz kuru ve faiz dahil bir finansal aracın fiyatının anormal veya yapay düzeyde tutulmasını sağlayan ya da sağlayabilecek olan işlemlere bu amaçları sağlamak kastıyla dahil olmak aracılık etmek bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak.
b) Arz talep dengesinin normal şartlarda gerçekleşmediği dönemlerde finansal piyasaların dalgalanmasından ya da sığlığından faydalanmak suretiyle finansal piyasaların düzensizliğini artıracak ya da istikrarını olumsuz etkileyecek şekilde bir finansal aracın fiyatına veya faiz döviz kuru CDS gibi referans değerlere etkide bulunacak işlemlere dahil olmak aracılık etmek bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak.
c) Bankaların yurt dışı yerleşiklerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan para swapı forward opsiyon ve diğer türev işlemlerine ilişkin veya bankalarca yurt dışına TL likidite sağlanmasına ilişkin Kurulca alınan karar ve sınırlamaların işlemlerin erken itfası vadesi gelen işlemlerin ötelenmesi ve/veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi dahil olmak üzere dolaylı yöntemler kullanılarak aşılmasına ya da söz konusu Kurul kararlarının etkisizleştirilmesine yönelik işlem ve uygulamalar gerçekleştirmek veya bu tür işlem ve uygulamalara aracılık etmek.
ç) Aldatıcı bir mekanizma veya kurgu yoluyla döviz kuru ve faiz dahil bir finansal aracın fiyatını etkileyen veya etkileyebilecek işlemlere dahil olmak aracılık etmek bu tür işlemler için emir vermek veya benzeri faaliyetlerde bulunmak.
d) Bir finansal aracın arzına talebine veya döviz kuru ve faiz dahil fiyatına ilişkin yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandıran ya da uyandırabilecek olan ya da bu fiyatın anormal veya yapay düzeyde tutulmasını sağlayan ya da sağlayabilecek olan yanlış veya yanıltıcı bilgi veya söylentileri internet dahil herhangi bir kitle iletişim aracı yoluyla ya da başka bir yolla yaymak.
e) Öncesinde pozisyon alınmış bir finansal araç hakkında alınan pozisyonla ilgili çıkar çatışmasının kamuoyundan gizlenmesi suretiyle internet veya diğer kitle iletişim araçları yoluyla görüş bildirerek söz konusu finansal aracın faiz oranı ve döviz kuru dahil fiyatı üzerinde etkide bulunmak veya bulunmaya çalışmak.
f) Yanlış veya yanıltıcı olduğunu bildiği ya da bilmesi gerektiği halde bir referans değer hakkında yanlış veya yanıltıcı bilgiler iletmek yanlış veya yanıltıcı girdiler sağlamak ya da bir referans değerin hesaplanmasını manipüle edici herhangi bir davranışta bulunmak.
g) Bir finansal aracın arz veya talebi üzerindeki hakim rolün kullanılması suretiyle finansal aracın alım satım fiyatlarını sabitlemeye veya başka bir haksız kazanç sağlamaya yönelik eylemlerde bulunmak.
ğ) Finansal piyasaların açılış ve kapanışlarında faiz ve döviz kuru dahil bir finansal aracın açılış veya kapanış fiyatlarını etkileyen veya etkileyebilecek alım veya satım işlemleri gerçekleştirerek bu açılış ya da kapanış fiyatlarına göre pozisyon alan yatırımcıların yanlış yönlendirilmesini sağlamak.
h) Tasarruf sahiplerini gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirmek.
ı) Finansal sisteme olan güveni zedeleyerek sistemik riske neden olabilecek şekilde bilgi ve söylentiler yaymak.
Yukarıda özetlenen işlem ve eylemlerin bir finansal araçla ilgili olarak yapılması manipülasyon olarak ele alınarak Bankacılık Kanunu ve Yönetmelik çerçevesinde yaptırım söz konusu olabilmektedir.
Fark ettiğiniz üzere finansal piyasadaki tüm kural ve yaptırımların dışında kalmanın veya uygulama alanında olmanın belirleyici anahtarı finansal araç vasfında sayılmaktan veya bunun dışında kalmaktan oluşuyor.
Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan Türkiye Muhasebe Standardı 32 (TMS 32)’de tanımlanmış olan finansal aracları incelediğimizde burada neredeyse tüm klasik ve modern finans araçlarını görebiliyoruz. Ancak kripto paralar bunların arasında yer almıyor.
Bu sebeple finans kamuoyunun gündemini meşgul eden bu kısa ama etkili Yönetmeliğin ve ön gördüğü manipülasyon örneklerinin kripto paraları ve kripto paralarla yapılan işlemleri kapsamadığı görülüyor. Bu noktada Bankacılık Kanunu m. 2’nin Kanunun uygulama kapsamını düzenlerken ve m. 4’ün ise bankaların faaliyet konularını belirlerken kripto paraların bu hükümlerin dışında kalmasının da aynı sonuca ulaşılmasına yol açan diğer gerekçeleri oluşturduğunu ekleyelim. BDDK’nın genel yorum ve yaklaşımı da şimdilik bu yöne olduğu için yukarıda işaret edilen hükümlerin genişletici bir şekilde yorumlanmasına dair bir eğilimin hali hazırda gündemde olmadığını da bu vesile ile paylaşmakta fayda var.
Netice olarak kripto paraların Finansal Piyasalarda Manipülasyon ve Yanıltıcı İşlemler Hakkında Yönetmelik hükümlerinin kapsamını belirleyen Türkiye Muhasebe Standardı 32 (TMS 32)’de tanımlanmış olan finansal araçlarını arasında yer almamasının yanı sıra Bankacılık Kanunu itibarıyla da kripto paralarla yapılan işlemlerin manipülatif bir yanı veya yönü olsa bile BNP Paribas SA Citibank NA UBS AG’ye uygulanan türde bir işlem yasağına veya diğer bir yaptırıma konu edilemeyeceği sonucuna ulaşılması hatalı olmayacaktır…
