Yıllar boyunca piyasalarda medyada hatta üniversitelerde merkez bankalarına adeta ibadet edildi.
“FED’e karşı pozisyon alınmaz” denildi. Üniversitelerde hocalarımız “Amerika’da Başkanlar bile gidiyor o istikrar abidesi yerinde” diyerek bize “efsane” FED Başkanı Greenspan’i anlattı.
Merkez Bankaları’nın gerçekten yoktan para var edebileceğine iman edildi. Hele 2008 Krizi’nden sonra her türlü sorunun faiz indirerek ve para basarak çözüleceği dogması önümüze konuldu. Ve hiç bir fani bunu sorgulamaya cesaret edemedi.
FED 200 yılda bastığı merkez bankası parasının 4 katını bastı. Medyada doğru dürüst haber bile olmadı. Aynı FED geçen Perşembe repoda 2 günde 15 trilyon dolar basmaya kalktı. Yani 200 yılda basılan 900 milyar doların yaklaşık 2 katı. TV’lerde anlı şanlı Prof’lar inanmadı “Olur mu öyle şey internette bulamadım yok böyle haber” dediler.
Bırakın ekonomi kitaplarını en distopik hayal ürünü kurgularda bile yeri olmayan “negatif faiz” Avrupa ve Japonya’da merkez bankaları eliyle hayata geçti. Bu olay finans dünyası için fiziksel dünyada sabah kalktığınızda gökyüzünde bir değil iki güneş görmek gibi birşeydir. Ama ne finans medyası ne klasik ekonomistler FED ve merkez bankası putuna taptıkları için “Ne oluyor arkadaş” diyemediler.
Sonunda dün geceye geldik. Greenspan Bernanke ve Yellen hazırladıkları bombayı zavallı Powell’ın kucağına bırakmıştı. Adamcağız daha virüs ve petrol şokları yokken 2019 Eylül’ünde repo faizlerinin patlaması ile başlayan kredi krizinde acil ve çaresizce önlem olarak QE (para basma) faizleri 0’a indirme Swap elinde ne varsa ateşledi.
Ama sonuç hüsran oldu. Piyasalar gerçek probleme yani kredi sisteminin çöküşüne bir çare getirmediği için bu tarihi önlemlere borsalarda yine yüklü satışla karşılık verdi.
Bu merkez bankacılığı çağının sonudur arkadaşlar. Dünyanın en büyük “en güçlü” merkez bankası diz çöktü. Kendi yarttığı canavara “sınırsız paraya dayalı kredipara sistemi”ne yenildi.
FED çöken kredileri yeniden toparlamak için orta ve küçük banka fon ve şirketlere parakredi aktarmak istiyor. Ama sistem güven kaybolduğu için kilitlendi bunu yapamıyor.
Şimdi geriye tek çare kaldı: Hükümetin bir an önce büyük vergi indirimleri ve doğrudan şirketlerden mal ve hizmet alımlarını içeren devasa kurtarma paketleri açıklaması. FED ise doğrudan borsadan hisse alımı ve ABD’de de negatif faizlere mecbur kalacak.
Ancak tüm bu önlemlerin işe yaraması tek bir şeye bağlı. Virüs salgınının ABD’de İtalya gibi skandala dönmemesi. Her şeyi finansal hokkabazlıklarla türev oyunlarıyla faiz hareketleri ve para basma ile çözeceğine inanan bir toplum bir sistem gerçek bir sorun ile karşı karşıya. Ben çok şansları olduğunu sanmıyorum.
Şimdi diyecekler ki virüs olmasa sistem çökmezdi. Büyük yalan. Sistem çökme işaretlerini daha 2019 Eylül’de repo şoku ile çoktan vermişti. Asıl finansal sisteminiz düzgün olsaydı sınırlı sağlam rezerv paraya dayansaydı; böyle devasa bir kredi balonunuz olmazdı ve ilk gerçek darbede patlamazdı.
Tüm bu hengame bittiğinde ortada çalışan üretimi sınırlı sağlam paralara dayalı iki doğal ve bir yazılımsal küresel tarafsız otomatik yani düzgün çalışan; gerçekten sağlam merkez bankası kalacak: Altın Gümüş ve Bitcoin…