Bir dost meclisinde işler nasıl gidişat ne gösteriyor diye sorulsa ve biri de şöyle cevap verse;
“Valla bizde işler iyi üretiyoruz satıyoruz yeni işçi de alıyoruz…yok yok işler o kadar da iyi değil biz iyi olsak da etraf kötü ya aslında biz o kadar da iyi değiliz galiba gelecekte bir yerde işler bozulabilir” dese…sen ne diyorsun deriz anlamadık seni!
Aynısını Fed Başkanı Powell söyledi. Fed faizi 25 bp indirdi neden indirdi cevabını almak için kendisini basın toplantısında dinlerken aynı hisle ne dediğini anlamaya çalıştık.
Powell’a göre “ABD ekonomisi güçlü ama 6 ay önce daha güçlüydü. İşsizlik düşük istihdamda azalma yok. Büyüme beklentileri karşıladı. Ama yatırım ve üretim bütün dünyada yavaşladı. Büyümeyi aşağı çeken faktörler var zayıflama her yerde. Fed de hedeflerini korumaya çalışıyor Fed risk yönetimi yapıyor. Fed faiz indirimi döngüsüne girmedi ama son faiz indirimi ilk ve son indirim anlamına gelmez yine faiz indirimi gelebilir gelecekte faiz artırılabilir de. Fed tutarlı hareket ediyor.”
Powell’ın açıklamalarından 2 gün sonra Trump 300 milyar dolarlık Çin malına yüzde 10 vergi getirdi. Taraflar görüşüyor ABD seçim dönemine girmişken Trump ticaret savaşında daha üst seviyeye konuyu taşımaz çünkü bu savaş ABD’li tüketicileri vuruyor derken beklenmedik anda tarife değişikliği geldi.
Biz merkez bankalarından ve politik liderlerden geleceğe dair belirsizliği azaltacak adımlar/açıklamalar beklerken tam tersi bir durumu yaşıyoruz. Ekonomik/siyasi liderlerde vasıf/birikim geriledikçe her an her şeye hazır olmak durumundayız.
Dünyanın sorunu enflasyon değil kapitalizm enflasyonu öldürdü. Büyüme yavaş ama artık bildiğimiz büyüme şekliyle ilerlemenin sonuna geldik. Dünyayı/doğayı tüketerek büyüme buraya kadar. Para bol paranın maliyeti düşük faizler uzun yıllar ortalamasına göre hala düşük gelişmiş ülkelerde. Bugün konuştuğumuz sorunlar aslında geçmiş dönemin çözülmemiş sorunları. Bu sorunları çözecek kafalar ise hala geçmişte kalan kafalar yeni kafa diye sahneye çıkanlarsa popülist/ırkçı/cinsiyetçi kafalar.
Şimdi senkronize şekilde gelişmiş ülke merkez bankaları faiz indirecek. Benim ise sorularım var:
1 Faiz düşünce örneğin son 50 yılın en düşük işsizlik seviyesine gelmiş ABD’de daha düşük seviyeleri görecek miyiz?
2 Faiz düşüyor diye daha fazla yatırım daha fazla üretim olacak mı?
3 Düşen faiz tüketiciyi teşvik edecek mi daha fazla mı harcayacaklar?
Mesele para meselesi değil güven meselesi. Geleceğe güvenumut yoksa istediğiniz kadar faizi düşürün yatırımın ve tüketimin tetikleyicisi düşük faiz olamaz. Geçmişte çok daha yüksek faiz ortamında çok daha yüksek büyümeler gördük çünkü o dönemde umut/güven vardı. Şimdi korumacılıktan tarife duvarları örmekten içe kapanmaktan bahsediliyor son 40 yılın büyümesinin tetikleyicisi liberal politikalar terkediliyor. Ama ben zaten liberalizm iyidir demiyorum.
ABD’de bir işletme sahibi olsanız ve daha düşük faiz ortamına girilse
a) Ne güzel faiz düşüyor daha düşük maliyetle kredi alayım yeni makine teçhizat alayım yeni yatırımlar yapayım mı dersiniz?
b) Faiz düşüyorsa işler yolunda olmadığı içindir gidişatı yönlendirenler de kafa karıştırıcı ve beklenmedik ters hamleler yapma potansiyeli olan insanlarsa ve ben gelecekte düşük faiz ortamında bile olsak ürettiğimi satamayacaksam talep cansız olacaksa niye yatırım yapayım mı dersiniz?
Erdoğan TURAN @erdogan_turann