Her geçen gün kağıt paranın geleceği daha yüksek sesle sorgulanıyor. Geleceğin parası ne olacak?
Hemen akıllara kripto paralar geliyor ama geleceğin umudunu kripto parada görenlerin bir kısmı umutlarını bir kısmı da paralarını kaybedebilir böyle bir risk var.
Merkez bankaları da “paranın” sorunlarını ve geleceğini sorgulayıp dijitalleşme fikrine giderek daha fazla ısınıyorlar. Kağıt/madeni para yerine dijital parayı geliştirip ödeme sistemleri içindeki yerlerini kaybetmek istemiyorlar
Fed gibi merkez bankaları ticari bankalar aracılığıyla dijital para ihraç ediyorlar. Ticari bankalar daha sonra elektronik olarak bireylere ve işletmelere borç verip ve müşterilerin nakit alışveriş yapmadan dijital olarak ödemeleri yapmalarını sağlıyorlar. Ancak bir merkez bankasının dijital para üretmesi bilinenin ötesinde bir sıçrama anlamına gelecek.
Şu anda çoğu finansal işlem (kredi kartı ödemesi mortgage kredi ödemesi veya birine para göndermek internetten bir şey satın almak gibi…) bir sistem üzerinden gerçekleşiyor paranın bir hesaptan diğer hesaba geçmesi özellikle ülkeler arası transferlerde iki veya üç gün sürebiliyor.
Aynı işlem tek bir ağ üzerinden ulusal dijital para birimi ile yapılırsa sadece dakikalar içinde gerçekleşebilir. Örneğin çoğu bitcoin işlemi 10 dakika içinde gerçekleşir. Düşük işlem maliyetleri ise önemli bir avantaj. Yani hız + maliyet avantajı. Merkez bankası dijital para işini üstlenerek aradaki bankaları devreden çıkarıyor. Bu durum bankalar içinde iyi haber değil tabii.
Güvenlik açısından mevcut durumda kripto para dünyasında yaşanan risklerin çoğu merkez bankalarının devreye girmesiyle ortadan kalkabilir. Merkezi olmayan ağlarda gerçekleşen işlemlerle büyük bir aralık içinde hareket edebilen kripto para değeri ve şifreleme riskinden doğan sakıncalar merkez bankaları aracılığıyla ortadan kalkabilir.
Ve asıl savaş merkez bankalarının dijital para birimleri üzerinden yeni kur savaşları olarak karşımıza çıkabilir diyoruz. ABD dolarının 100 yıllık hakimiyeti bu savaş senaryosunda gerçekten sorgulanır.
11 yıl önce bitcoin tarafından başlatılan devrim yayılıyor. Büyük merkez bankalarının başkanları çok daha sıklıkla dijital para birimi hakkında açıklamalarda bulunuyorlar.
Asıl etki bugün ticaret savaşı/kur savaşı içinde ABD ile mücadele eden Çin’den gelecek. Çin Merkez Bankası’nın Çin’in ulusal para birimi olan yuan’ı 2019 sonu 2020 başlarında dijital bir versiyonunu piyasaya sürmesi bekleniyor. Gerçekleşirse yuan dijital hale getirilen ilk büyük küresel para birimi olacak.
ABD’nin küresel ihracat içindeki payı % 28’den % 88’e kadar geriledi ama doların küresel ticaretteki hegemonyası hala devam ediyor uluslararası ticaretin %80’i dolarla yapılıyor dünyadaki tüm döviz işlemlerinin% 88inde dolar kullanılıyor. Yani dolar hakimiyetini bir gecede kaybetmeyecek. Ama gelişen ülkeler giderek daha yüksek oranda küresel ekonomi pastasından aldıkları payı büyütüyorlar.
Doların durumu ve ekonomilerin her zamankinden daha fazla birbirine bağlı olduğu gerçeği nedeniyle onlarca ülke ABD mali ve para politikasına bağlı. Doların değerindeki dalgalanmalar gelişen ülke piyasalarında finansal krizlere neden olabilecek dalgalanmalara ve sermaye çıkışlarına neden oluyor.
İngiltere Merkez Bankası Başkanı bu soruna çözüm olarak “sentetik hegemonik para birimi” önerisinde bulundu. Başkanın önerisinde sentetik hegemonik para dolar ve Çin yuanı gibi para birimleri sepetine dayanacak.
Ama Trump dolara rakip olacak küresel bir dijital para fikrine karşı. ABD kripto para birimlerinin büyümesi konusunda temkinli. Fed başkanı Powell tüketicilerin zaten birçok ödeme seçeneğine sahip olduğunu söylüyor. Ayrıca dijital para birimi ile ilgili siber güvenlik risklerinin “oldukça korkutucu” olduğunu belirtiyor.
Fed’in itirazı anlaşılabilir çünkü kripto para/dijital para ekonomiyi canlandırmak için para arzını kontrol etmesi gereken Fed için potansiyel bir tehdit oluşturuyor.
Çinliler için yuanın dijitalleşmesi ABD’nin baskısından kurtulmanın bir yolu olabilir. Çin doları yıkmak istemeyebilir ama ticari partnerlerine yeni bir alternatif sunma ABD tarafından bozulamayacak bir sistem kurma durumunda olabilir.
Tabii ki Çinin dijital para birimi bitcoin modelinden önemli ölçüde farklı olacak; merkez bankası para arzını kontrol altında tutacak ve kullanıcıların kimliklerini izleyecek. İnsanları yüz tanıma sistemiyle takip eden bir ülke paranın akışını mı serbest bırakacak?
Geçtiğimiz yüzyılın başında sterlinin tahtına dünya savaşı ve ekonomik dalgalanmalarla oturan dolar için er veya geç o tahtan kalkma vakti gelecek ama şunu biliyoruz ki yeni bir küresel rezerv para birimine geçiş sorunsuz olmuyor kimse tahtını güle oynaya yeni lidere devretmiyor…
Erdoğan TURAN @erdogan_turann
