Bu köşenin yazarı COVID19’u değil Bitcoin’i milat olarak
görüyor. 2009 yılı bir yol ayrımıdır. Bitcoin baraj kapağını açan bir buluştu
yoksulu yoksullaştıran varsılı varsıllaştıran totaliter finansal sistemi
tabuta soktu. Ancak tüm geleceği Bitcoin’e bağlamamak gerekiyor. Akıllı dijital
sözleşmeler blokzincir ethereum DEFI dediğimiz merkeziyetsiz finans sistemi
tarihi yapacak.
Kripto para dünyası halen Satoshi Nakamoto’nun gerçekte kim
olduğuna kafa yoruyor. Bu çabayı beyhude buluyorum. Satoshi Nakamoto akıllı
sözleşme fikrini geliştiren kayıt defterinde dağıtık mimari uygulamasını Bit
Gold ile hayata geçiren Nick Szabo’dur. Satoshi Nakamoto Ekim 1985’te “Kimlik
Bilgisi Gerektirmeyen Güvenlik: Büyük Birader’i Hükümsüz Kılacak Ödeme Sistemleri”
başlıklı makaleyi yazan David Chaum’dur.
Satoshi Nakamoto bugünkü haliyle Bitcoin ve birçok kripto paranın
bel kemiğini oluşturan “iş ispatı” algoritmasını 1996 yılında “Hashcash” adıyla
başka bir amaç için geliştiren Adam Back’tir. Satoshi Nakamoto kriptografi
dünyasında bir devrim olarak kabul edilen “gizli anahtar şifrelemenin” (public
key cryptography) herkese açık ilk uygulaması olan PGP (Pretty Good Privacy =
Mahremiyet Çok Güzel) yazılımını şirketleştiren efsane Hal Finney’dir. Ezcümle
Satoshi Nakamoto kolektif zekadır.
Bitcoin “bit” ve “coin” sözcüklerinin bir araya gelmesinden
oluşuyor. Bit bilgisayar dilinde “0” ve “1”’i temsil eder. Elektronik ortama
dijital dünyaya işaret ediyor. “Coin” ise madeni paradır. Madeni para nakit
işlemi aracı olmayan kişiden kişiye nakit transfere işaret eder. O halde
Bitcoin nakit paranın fiziki ortamda kişilere sağladığı avantajı dijital
ortama taşımaktır. Elektronik ortamda
arada PayPal Western Union ve bankalar olmadan kişiden kişiye (peertopeer/nakit)
değer transferi yapabilmektir. Yüz yüze değilken de nakit işlem gerçekleştirebilmektir.
Bankacılığı bankalar olmadan yapabilmektir büyük bir devrimdir.
Ama bu 11 yıl öncesinin devrimiydi. Merkezi olmayan kripto
paralar 11 yıldır merkezi platformların üzerinde çalışmak zorunda kaldı. Ne
kastediyorum? Merkezi olmayan kripto paraları merkezi borsalardan merkezi
kuruluşların kredi kartı ile satın alınabiliyorduk. Kripto paralarda mevduat ve
kredi mekanizmaları tam oturmamıştı.
DEFI ile yeni teknoloji artık eski arkaik platformlardan
kurtuluyor potansiyelini çok daha iyi gösterebileceği yeni merkeziyetsiz
(aracısız) platformlara kavuşuyor. Nasıl
mı? Önce DEFI’nin tanımını yapalım.
DEFI Türkçe karşılığı merkeziyetsizlik olan decentralization
sözcüğü ile Türkçe karşılığı finans olan finance sözcüğünün ilk iki
harflerinden oluşuyor “de” ve “fi”. Merkeziyetsiz finans ya da aracısız finans
diyoruz DEFI’ye.
Konuyu artık “Türkiye’deki Ahmet bir Pazar günü (bankacılık
kapalıyken) Londra’daki arkadaşı Bob’a bir cüzdandan bir cüzdana olacak
şekilde saniyeler içerisinde aracı olmaksızın çok düşük işlem maliyeti ile
ya da işlem maliyeti olmaksızın 3 Bitcoin Cash gönderdi” düzeyinden yukarılara
taşımalıyız.
“Türkiye’deki Ahmet ABD’deki John’a taahhüt ettiği hizmeti
yerine getirmesi durumunda 25 Litecoin gönderecek.”
“Türkiye’deki Ahmet ABD’de yaşayan çocukluk arkadaşı
Mehmet’e akşam oynanacak derbiyi Beşiktaş kazanırsa 5 Bitcoin SV gönderecek
Fenerbahce kazanırsa Mehmet Ahmet’e 20 Litecoin gönderecek.”
“Türkiye’deki ithalatçı firma İtalya’daki üreticiden 2 adet
CNC tezgahı satın alacak. Türkiye’deki ithalatçı taahhüt edilen şartlar
gerçekleştiğinde ve taahhüt edilen ürün İtalya’daki limanda gemiye
yüklendiğinde ürünün ödemesini istikrarlı coin (stable coin) Tether ile
yapacak.”
Çıkmamız gereken düzey burası.
Belli şartların yerine getirilmesi ya da belli koşulların
oluşması durumunda gerçekleşecek işlemleri aracısız ya da güvenilir üçüncü
taraf olmaksızın nasıl yapacağız?
Burada akıllı dijital sözleşmeler devreye giriyor ve
güvenilir üçüncü tarafın görevini yükleniyor. Aracı gidiyor akıllı sözleşme
geliyor. O halde işlemlerin programlanabilmesi gerekiyor. Buna uygun bir
merkeziyetsiz kayıt defteri (blokzincir) gerekiyor. Bitcoin Blokzinciri bunu halledemez
ama Ethereum Blokzinciri tam da bunun için tasarlanmıştı.
Bitcoin baraj kapağını açtı derken bunu kasettim. Şimdi
bayrağı Ethereum Blokzincir’i akıllı sözleşmeler istikrarlı coin’ler taşıyor.
Bunlar sayesinde merkezi borsayı merkeziyetsiz borsaya dönüştürmek merkezi
uygulamaların yerine merkeziyetsiz uygulamaları (DEFI Dapp) koymak mümkün
mevduat ve kredi mekanizmalarını merkeziyetsiz ortamda da sunmak mümkün.
Dönüştürüldü koyuldu ve sunuldu zaten. Dünya DEFI pazarının
büyüklüğü 25 milyar doları aştı. Bırakın artık dolara buradan girilir mi
altını kaçtan alalım borsaya hangi hisse senedi ile girelim sorularını. Melek
yatırımcı olun. Türkiye’nin de DEFI pazarı büyüyecek.
(Not: Konuya uzak olanlara “Satoshi Dünyayı Değiştiriyor”
isimli kitabımı okuyarak başlamalarını tavsiye ederim).
