Kriptoparalar dünyasında bu sene moda Defi ya da tam adıyla Decentralized Finance yani Merkeziyetsiz Finans.
Bu ekosistemin temel amacı şu: 3. Taraflara yani bankalara borsalara aracı kurumlara ya da fonlara ve tabi bunların kullandığı arazi bina enerji yetişmiş insan gücü ve bu insanların sürekli ihtiyaçları vb büyük kaynaklara gerek olmadan finansal hizmetler sunmak. Bunu nasıl başarıyorlar? Sadece dağıtık veritabı teknolojileri (DLT) üzerine bina edilmiş yazılım ve otomatikakıllı kontratlar kullanarak.
Elbette üçüncü taraf olmayınca bu kadar büyük kaynaklar harcanmayacağı ve bürokrasi ortadan kalkacağı için Defi klasik finansal kuruluşlara göre çok daha ucuz hızlı ve etkin şekilde hizmet verebiliyor.
Defi uygulamaları borç alma borç verme tokenlaştırma ICO (halka arz) merkeziyetsiz borsalar vb birçok finansal hizmeti kapsıyor.
Defi ekosistemine yatırılan ağırlıklı olarak Ether olmak üzere çeşitli kriptoparaların değeri defipulse.com verilerine göre Ekim 2017’de neredeyse sıfırken 2020 başında 750 milyon $’a Haziranın sonuna yaklaştığımız şu günlerde ise 15 milyar $’a yükseldi.
Yalnız yatırımlarda bu hızlı yükseliş soru işaretleri de doğurmaya başladı. Kritik soruların çoğu ise son dönemde önemli bir Defi oyuncusu platform olarak önplana çıkan Compound etrafında yoğunlaşıyor.
İngilizce ‘Componud’un Türkçesi ‘Bileşik’ yani bileşik faize bir gönderme var burada.
Compound üzerinde çeşitli kriptoparalarla borçverme ve borçalma işlemleri yapabildiğiniz bir platform. Compound sadece akıllı kontratlarla çalışan bir yazılım ve web sitesi. Şubeleri müşteri temsilcileri vs yok.
Son dönemde Compound’da elde edilebilecek yıllık bileşik faiz %100’ün üzerine çıktı. Bir çok zengin ülkede sıfır harta negatif faiz uygulandığı bir dönemde bu getiriler herkesin dikkatini çekti.
Ancak konuyu derinlemesine araştırdığımızda bu yüksek faizlerin pek sağlam temellere oturmadığını görüyoruz.
Bir çok Defi uygulamasında olduğu gibi Compound’da da kendinize ait kripto paraları sisteme yatırıp bunun karşılığında kredi çekebiliyorsunuz. Ancak Compound son dönemde kendi sisteminin yönetim kararlarına katılmayı sağlayacak bir token (yani sadece belirli sistem içinde kullanılan kripto parajeton) çıkaracağını duyurmuştu. Compound Token (COMP) isimli bu token platformda işlem yapıldıkça işlem yapanlara dağıtılacak bir şekilde dizayn edilmişti. Yani işlem yapıldıkça bir tür madencilik gibi COMP üretilecekti.
İşte borç verme borç alma işlemleri yapan kullanıcılar bir de üstüne COMP kazanınca toplam yıllık getiriler normalin çok üzerine çıktı. COMP 15 Haziran’da piyasaya çıktı. Dünyanın en büyük kriptopara borsalarından Coinbase’in de COMP’u listeleyeceğini duyurması ile fiyatlar sıçrama yaptı. 17 Haziran’da 90$ civarında olan COMP dört günde 339 $’a tırmandı. Yani yatırımcısına %276 kazandırdı. COMP fiyatı böyle yükselince Compound platformunda hesaplanan yıllık getiriler de %100 bandını aştı.
Ayrıca değeri mesela USDT gibi sabit olmayan BAT gibi coinleri borç alanlar faizin burada yükselmesine sebep olup daha fazla COMP kazanabiliyor. Bu işlem döngüsü Compound’un kabul ettiği fiyatı sabit olmayan söz konusu coinlere ekstra talep oluşturup onların değerlerinin de artmasına neden oluyor.
Açıkça görüldüğü gibi Compound’da yıllık toplam faizin ya da getirinin bu şekilde yükselebilmesi esas olarak COMP fiyatının artmasından kaynaklanıyor. Bu artışın ardında ise sadece büyük bir borsaya listelenmenin bir çok kripto parada başlangıçta oluşturduğu hype etkisi söz konusu. Daha önce bu tip yükseliş hareketlerinin kısa süre sonra yoğun satışlara döndüğü de çok görüldü.
Bu arada COMP token sahiplerine sadece yönetimde oy hakkı veriyor. Token sahipleri Compound platformunun gelirlerinden herhangi bir pay almıyor.
Bir de COMP arzı meselesi var. Toplam var olabilecek COMP token sayısı 10 milyon ile sınırlı. Şuan ise dolaşımda sadece 2 milyon civarı COMP var. Hergün yaklaşık 2880 COMP platformu kullananlara ödül gibi dağıtılıyor.
Büyük borsada listelenme haberinin etkisi geçip sürekli piyasaya daha fazla yeni COMP çıkarsa fiyatlar yükseldiği gibi kısa sürede inebilir de.
Son haftalarda bütün piyasalarda tehlikeli bir coşku hakim. Merkez bankaları sayesinde hiç emek harcamadan birkaç gün içinde çok para kazanma zengin olma hayali herkesi sardı. Tecrübesiz yatırımcılar tam olarak anlamadıkları karmaşık araçlara yatırım yapıyorlar.
Bu şekilde Robinhood uygulamasında opsiyon sözleşmelerinde işlem yapan 20 yaşında Amerikalı bir öğrenci olan Alexander Kearns bir gece birden bire hesabında 700.000 $’dan fazla negatife bakiye gördü. Bu parayı kaybettiğini düşünen genç ümitsizliğe kapılıp 20 Haziran’da intihar etti. Oysa muhtemelen birkaç gün içersinde sözleşmeler kapanıp hesabı normale dönecekti.
Defi’nin finans ve bankacılık sistemini kökten değiştireceğine ve insanlık adına büyük ilerlemeler getireceğine yürekten inanıyorum. Ancak şuan Compound’da olanlar 201718 ICO çılgınlığını ya da 2000’deki Nasdaq balonunu hatırlatmaya başladı.
Kriptopara sektörünün alacağı çok yol var. Uyanıkların işi midir yoksa sadece tesadüf müdür bilemiyorum ama COMP diye aradığınızda iki kriptopara çıkıyor. Compound Coin isimli paranın gerçek Compound platformu ile ilgisi yok. Arzı 10 milyon ile sınırlı olan gerçek COMP. Çok dikkatli olmakta fayda var.
