Bitcoin adeta blokchain ve kriptopara sektöründe
merkeziyetsiz merkez bankası olarak 11 yıldır çalışıyor. Bir yazılım binalara
arazilere binlerce yetişmiş insan gücüne ve daha sayamayacağımız kadar başka
çeşitli kaynağa ihtiyaç duymadanküresel bir rezerv parayı otomatik olarak
üretiyor. Üstelik bu rezerv paranın para politikası daha önceden belli.
İnsanların yönettiği merkrez bankalarında olduğu gibi sürekli sürprizlerle
değişmiyor.
Yazılımcılar özellikle 2019’dan itibaren merkeziyetsiz
finans yani DeFi alanında başta bankacılık olmak üzere bir çok finansal
hizmette bitcoinin başarısını tekrarlamak için çalışıyor. DeFi’de sadece
yazılım ile kredi almak kredi vermek merkeziyetsiz borsalarda işlem yapmak
vb bir çok işlem kolayca
gerçekleştirilebiliyor. Bankayı ya da
borsa aracı kurumunu fiziken ziyaret etmenize gerek yok. Bir sürü kağıt evrak işi için de zaman
kaybetmenize gerek yok. Kefil bulmanıza gerek yok vs vs. Bu kuruluşların genel
merkezlerine şubelerine on binlerce çalışanlarına ve bunların kullandıkları
sayısız arazi bina araç yakıt ve benzeri adeta sonsuz kaynakları tüketmeye
ihtiyaç yok. Tek yapmanız gereken protokollerin kabul ettiği kriptopara
çeşitlerine sahip olmak.
Harika! Blokchain ya da daha geniş adıyla dağıtık veritabanı
teknolojileri (DLT) alanında bundan daha yenilikçi ve devrimci bir gelişme
olabilir mi? Ayakta alkışlamamak mümkün değil.
Ancak sahadaki gerçekler ümitlerimizi çabuk bozmaya başladı.
Bu yazıda küresel finans çevrelerinde ciddi biçimde eksi faiz uygulaması
yayılırken DeFi projelerinin vaadettiği inanılmaz boyutlarda getirilerin
gerçekliğini sorgulamayacağım. Bu durum pekala bir piyasa meselesi olarak
algılanabilir. Gerçekçi olmayan projeleri piyasa mekanizmaları zamanla ayıklaya
bilir.
DeFi için asıl tehlike teknik tarafta yaşanacak gibi
duruyor. DeFi protokolleri genelde Ethereum ekosistemi içerisinde çalışıyor.
Bitcoin küresel bir rezerv para birimi üretiyor. Bu para
enflasyona karşı çok kuvvetli olduğu için daha çok değer saklama fonksiyonu ön
planda. Bu durumda bitcoin kullanıcıları paralarını fazla hareket ettirmiyor.
Glassnode’un verilerine göre en az iki yıldır hareket etmeyen bitcoinlerin
toplam dolaşımdaki arz içindeki payı %40’lara kadar yükseldi. Böyle bir
ekosistemde çok fazla işlem yapılmasına gerek yok. Bu durumda Bitcoinin hızdan
çok güvenliği ön planda tutan blokchain teknolojisi büyük bir sorun değil.
Ancak Ethereum küresel bir merkez bankası değil küresel bir
süper bilgisayar olmayı hedefliyor. Yani burada durum çok farklı. Ethereum
üzerinde sayısız uygulama çalışması gereken bir yapı. Üstelik bu uygulamalar
sadece para ve finans alanında da değil akla gelen her alanda çalışabilecek
yazılımlar. DeFi projeleri de işte potansiyel olarak sonsuz sayıda olabilecek
bu uygulamaların merkeziyetsiz finansal hizmetler tarafını temsil ediyor. Tek
başına DeFi’de bile sayısız uygulama olabilir. Oluyor da.
Defipulse verilerine göre Mayıs ayında sadece 1 milyar $
düzeyinde olan DeFi alanına yatırılmış toplam kriptopara değeri bugün 635
milyar $’a tırmanmış durumda.
Yatırılan sermaye ile birlikte proje ve işlem sayısı adeta
korkunç bir hızla artış gösteriyor. Bir proje biraz popüler olmasın hemen bir
çok taklit proje devreye sokuluyor. Büyük paralar kazanan uygulamaları gören
birçok yazılımcı sağdan soldan topladığı kodları derme çatma bir araya getirip
hemen işe koyulmaya kalkışıyor. Kendilerini biraz anlatmaya çalışan
geliştiriciler çıksa bile yatırımcılar onları dinlemiyor. “Kapa çeneni ve
paramı al” mantığı heryerde hakim. Örneğin YAM isimli bir proje Başka
projelerin çeşitli özelliklerini bu projelerden aldığı kodlar ile birleştirmeye
çalıştı. Bu kod yığını üzerinde gerçek bir denetleme yapılmadığı ortadaydı.
Ancak 11 Ağusto’ta başlayan proje adeta saatler içersinde 500 Milyon $ topladı.
Yazılımda yer alan kodların çok önemli kısımlarında hata olduğu anlaşıldığında
iş işten geçmiş bu büyük miktar kayıp olarak kayıtlara geçmişti. Tüm bu hikaye
36 saatte sona erdi.
Ethereum ve DeFi bu kadar çok ve hızlı işlem yükü altında
iken Ethereum alt yapısı kesinlikle buna uygun değil. Bitcoin saniyede 34
işlem yapabilirken Ethereum için bu sayı genelde 15 civarında veriliyor. Evet
Ethereum Bitcoinden 5 kat daha hızlı. Ancak mevcut yükü kaldırabilmesi
içinolması gereken hız Visa ve Mastercard düzeyinde. Yani saniyede binlerce
işlem ile ifade edilen seviyeler.
Özellikle DeFi projeleri çok fazla dikkat çekmeye
başladıktan sonra Ethereum‘un işlem yükü arttı. İşlem yükünün artması işlem
ücretlerinin de patlama yapmasına neden oldu. Cointelegrah Türkçe’de 14
Ağustos’ta “DeFi Kullanıcıları 100 $’ı Bulan Gas Ücretine Kazan Kaldırdı”
başlıklı haberde bu konuya ışık tutulmuş. Haberde aynen şu ifadelere yer
verilmiş: “Ortalama Ethereum işlem ücretleri genel itibarla çok yüksek gibi
gözükmese de DeFi protokolleriyle etkileşim kurmak için gereken akıllı
sözleşme uygulamalarını çalıştıran kullanıcıların 100 $’a kadar (739 TL) ücret
ödedikleri bildirdi.”
İşte bu dehşet işlem ücretleri bu şekilde artmaya devam
ederse DeFi alanına akan fonlarda kesinti olabilir. Böyle bir durumda ise
fiyatları artmış DeFi projelerinde ani çöküşlere neden olabilir.
Çare ya Ethereum uzun süredir işlem hızlarını artırmak için
planladığı geliştirmeleri bir an önce devreye sokacak ya da blokchain dışında
icad edilen yeni ve daha hızlı teknolojiler bu alanı kendisine çekecek. Ancak
saniyede 100 bin işlem vaadeden Ethereum 2.0 güncellemesi yılan hikayesine
döndü. Bu sene başında devreye girmesi beklenirken şimdilik 2020 sonuna kaldı.
İşin ilginci 2017 sonlarına doğru Bitcoin fiyatında
inanılmaz yükseliş görüldüğünde benzer bir problem en büyük kripto para
biriminde de ortaya çıkmıştı. Fakat o dönemde ortalık ”bu işlem ücretleri neden
bu kadar yükseldi” diye yıkılmıştı. Oysa şimdi Ethereum için bu eleştiri fazla
dillendirilmiyor. Ya DeFi projelerinde o kadar çok para kazanılıyor ki fahiş
ücretlerin bir etkisi yok ya da piyasanın çoğu Ethereum madenciliği yapıyor ve
kazandıkları işlem ücretlerinden çok memnun.
