Küresel para ve finans sisteminin zayıflığı koronavirüs ve petrol fiyatları savaşı ile bir araya gelince insanlık tarihinin gördüğü en şiddetli dünya ekonomik krizine adım attık. Merkez bankaları ve hükümetler virüsten sonra belki de çok daha fazla can yakacak ekonomik felakete karşı adeta gökten para yağdırmaya başladı.
1971’de ABD doların altın ile bağını kopardığından bu yana tam olarak sınırsız şekilde üretilebilen iradi (fiat karşılıksız) kredipetrodolar para sistemi içerisinde yaşıyoruz. Bu nedenle merkez bankaları herhangi bir limit olmadan istedikleri kadar para birimi üretip piyasaya sürebiliyorlar.
Bu yeni krizde şimdi hükümetler de merkez bankalarına katılacak. Onlar da kesenin ağzını açtı. Bir çok sektörün kurtarılması büyüklü küçüklü firmalara destek paketleri vb yolda. Hatta Hong Kong ABD ve İngiltere gibi bir çok ülke doğrudan tüm vatandaşlarına herhangi bir karşılık olmadan para vereceğini açıkladı.
Şimdiden miktarları 10’larca trilyon doları bulan bu kurtarma paketlerine ‘helikopter para’ deniliyor. Terimi ilk kez ünlü ekonomist Milton Friedman 1969’da kullanmış.
Helikopter para teorik olarak tam da bugünkü sınırsız dolara alternatif olan üretimi sınırlı varlıkların yani Altın Gümüş ve Bitcoin’in işine yaratacak bir olgu. Bir mal piyasada ne kadar bollaşırsa fiyatı o kadar düşer. Dolar bollaşınca fiyatı düşecektir. Böylece dolar alternatiflerine talep artacaktır.
Ancak içinde bulunduğumuz koşullarda küresel piyasaların dolar talebinim kısa vadede bitmesini beklemiyorum. Küresel krizlerde önce dolara atak olur. Çünkü bugünkü finansal sistemin rezerv parası dolar. İlk panik anında ekonomik aktörler herşeyden kaçıp önce rezerv paraya saldırır.
2008 Krizi’nde de aynen böyle olmuştu. İlk etapta dolar güçlenirken Altın %25 Gümüş ise %50 değer kaybetmişti. Biz ise bugünkü krizde henüz Altında %12 Gümüşte ise %32 düşüş gördük. 2020 Krizi 2008’den çok daha derin. Bu durumda 2008 Krizi’nde görülen geri çekilmelerin daha fazlasını yaşamamız doğal olacaktır.
Krizlerden sonra sınırlı varlıklara atak ise sistemik risk endişesi ile başlıyor. 2020 Krizi’nde de dolar sistemi tekrar sorgulanmaya başladığında Altın Gümüş ve Bitcoin’e talep artacaktır.
Merkez Bankalarının ve hükümetlerin bugün havadan saçtığı paralar hemen sınırlı varlıkları yukarı itmeyebilir. Ancak helikopter para henüz yeni başladı. Dahası gelecektir. Her ülke bu krizde kimsenin düşünmediği miktarlarda helikopter para dağıtmak zorunda kalacak. Çünkü tüm dünyada ekonomiler inanılmaz yaralar ald. Amerika’da bile 2. çeyrekte işsizliğin yüzde 30’lara tırmanması ve toplam üretimin %50’sinin kaybedilmesi senaryoları konuşuluyor.
İşte inanılmaz boyutlarda dolar vb sınırsız para basılması bir noktada soru işaretleri doğuracak. Yatırımcılar tekrar tarihi güvenli limanlara hızla akmaya başlayabilir. Muhtemelen bu dönem aynı zamanda virüsün etkisini kaybetmeye başladığı zamana da denk gelebilir.
Tarihi güvenli limanlar Altın ve Gümüş’tür. 2008 Krizi sert gerilemelerinin hemen ardından Altın Ağustos 2011’e kadar %185; Gümüş ise Nisan 2011’e kadar %400 değer kazanmıştı. 2008 Krizi kurtarma paketlerine tepki olarak doğan Bitcoin ise 11 yıllık tarihinde tüm büyük düşüşlere rağmen yaklaşık 115 bin kat artış gösterdi…
