Geçen hafta Malezya’da ‘Kuala Lumpur Zirvesi’ düzenlendi. Etkinliğe Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Toplantıda çok önemli bir konu gündeme geldi. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani çoğunluğu Müslüman olan ülkelerin ortak bir kripto (dijital) para birimi oluşturmasını teklif etti.
İran’ın amacı ABD ambargoları ile durma noktasına gelen uluslararası ticari ilişkilerini yeniden oluşturmak. Özellikle petrol satışını dolar dışında gerçekleştirmek istiyor.
ABD ambargoları nedeniyle petrolünü satamayan bir başka ülke Venezuela. Caracas yönetimi kendi ulusal dijital parası Petro ile bu sorunu aşmaya çalıştı. Ancak Venezuela tek başına uluslararası piyasada güven sağlayamıyor. Ambargolar yanında yönetim de ekonomide bazı hatalar yaptı. Venezuela’nın kendi para birimi bolivar adeta çöktü. Bolivar’ı bir nevi ‘blokzincir’e taşımak güven sorununu çözmedi. Hatta Venezuela petrol satışı karşılığında merkeziyetsiz kripto paralardan Bitcoin ve Ethereum kabul etmek zorunda kaldı. Venezuela Merkez Bankası Bitcoin’i rezervlerine ekleme çalışmaları yapıyor.
İran aynı akıbete uğramak istemiyor. Tahran tek başına değil tüm İslam alemi ile birlikte dolara karşı alternatif bir dijital para oluşturmak istiyor. Gayet mantıklı.
Öneriye ilk destek zirvenin ev sahibi Malezya’dan geldi. Başbakan Mahathir Muhammed “Belki de bu yeni (blokzincir) teknolojisi ile yeni bir (ortak) para birimi oluşturabilir ve bu yeni teknolojiyi İslam dünyasında tanıtabiliriz” diye konuştu.
Kuala Lumpur’da Malezya İran ve Türkiye aynı zamanda milli paralarla ticaretin de geliştirilmesi konusunda mutabık kaldı. Uluslararası ticarette elbette dolar yerine ülkelerin kendi para birimlerini kullanması daha olumludur. Ancak ulusal paralar iki ülke arasında ticarette denge varsa geniş şekilde kullanılabilir. Eğer bir taraf diğerine çok daha fazla mal satıyorsa çok mal satan ülkede diğer ülkenin para birimi daha yüksek düzeyde birikir. Bu biriken para birimi çok mal alan ülke dışında kullanılamaz. Bu durumda milli paraların kullanım alanı da sınırlı kalır.
Bu nedenle ‘ortak para birimi’ önerisi çok daha dikkat çekici. Ancak önemli bir sorun var: Bu ortak dijital paraya güven nasıl sağlanacak? Problem iki yoldan çözülebilir:
1Altın Yöntemi: Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed Mayıs ayı sonunda Tokyo’da düzenlenen bir başka zirveye katıldı. Mahathir burada Doğu Asya ülkelerinin dolara karşı altına dayalı ortak bir para birimi oluşturmasını teklif etti.
İran zaten daha önce ambargoları altın ile de delmeye çalışmıştı. Ancak ticaretin gerektirdiği yoğun para trafiğinde altın kullanmak lojistik sorunlara yol açabiliyor. Büyük altın miktarlarını sürekli uçaklarla sağa sola taşımak gerekiyor. Bu nedenle İran’ın altın dışında bir dijital para önermesi de normal.
İşte bu ortak dijital para altına dayalı bir ‘stable coin’ (sabit para) olarak çıkarılabilir. Böylece Mahathir ve Ruhani’nin önerileri birleştirilmiş olur. Ortak paranın dayanacağı altınlar yeni kurulan İstanbul Finans Merkezinde şeffaf bir şekilde uluslararası standartlarda denetlenerek saklanabilir.
2Sınırlı Arz Yöntemi: Güven sorununu aşmanın bir başka yolu Bitcoin’in kullandığı yoldur. İslam dünyası için çıkartılacak ortak dijital paranın ’para politikası’ en başından değiştirilemeyecek şekilde belirlenebilir. Bitcoin bunu blokzincir teknolojisi ile yaptı. Ortak dijital paranın üretim miktarı baştan sınırlanır. Üretim yöntemi ne zaman ne kadar üretilecek vb konular önceden blokzincir teknolojisi sayesinde değiştirilemez şekilde belirlenir.
Böyle bir ortak para merkezi olarak kontrol edilemez. ABD vs aktörler bu parayı durduramaz. Ortak para gücünü ise kendisini uluslararası ticarette kabul eden Müslüman ülkelerden alır. Yeterli sayıda ülke bu sisteme katılırsa ortak para biriminin kullanım alanı hızla genişler. Ortak para güçlü şekilde değer kazanır. Böylece Müslüman olmayan ülkeler ve yatırımcılar için de çekici hale gelir.
Daha da önemlisi: Bugün tüm dünya para birimleri fiilen dolara bağlıdır. Realitede kasanızda ne kadar dolar varsa o kadar kendi para biriminizden basabilirsiniz. Dolar ise FED tarafından borç ve faiz karşılığı sınırsız şekilde basılır. İslam dünyası ortak para birimi üretimi için ister altın ister bitcoin yöntemini kullansın; iki durumda da: ‘Paranın üretiminde borç ve faiz’ belasından kurtulmuş olur.
