Kripto para reddediştir
Kripto para özünde bir itiraz reddediş hatta isyan olabilir mi? Blockchain teknolojisi dünyayı bambaşka bir yere götürebilecek ama içindeki kripto para dünyası var oluşu başka bir anlam da barındırabilir mi? Neden Bitcoin var veya neden bitcoin veya benzerleri gelecekte de var olacak?
Bir tanımla başlamalıyız: Baby boom…
Baby boom özellikle ABD’de 2. Dünya savaşı sonrası-1960 yılı başlarına kadar devam eden yıllık doğum hızında büyük artış yaşanan bir dönemi anlatıyor. ABD’de 1955 yılında nüfus artış hızı rekor kırmış bu dönemde 78 milyon kişi doğmuş. Bu kalabalık kuşak ABD’de toplumu kültürü ekonomiyi yeniden şekillendirmiş. Baby boom kuşağı 2015 yılında ABD nüfusunun yüzde 35’ini oluşturmuş. Yani bu kuşak hala ülkenin siyasetinde ekonomisinde ciddi bir ağırlığa sahip kararları onlar alıyor (şimdilik). Fakat eski kuşağın aldığı kararlar gelecek kuşakların kaderini belirliyor. Bu bağlamda biz konunun ekonomik boyutuna paranın merkezine merkez bankacılığına bakalım.
Genç nesil bireysel/kamusal borçlar çevre kirliliği ve eşitsizlikten kaynaklanan bir dünyayı devraldığına inanıyor. Bu durumun suçlusu olarak da baby boomer jenerasyonunu görüyorlar. Çünkü o kuşak bugün merkez bankalarını yönetiyor ve başta Fed merkez bankaları manipülasyon yapıyorlar ve toplumu yanlış yönlendiriyorlar.
Bu duruma basit bir örnek
Son yaşanan küresel kriz… 2008 krizinden doğru dersleri çıkarılsaydı ve devasa boyutta ödenemeyecek borçların aşırı hırsın ve kötü işletilen büyük bankaların batmalarına izin verseydik gelecekteki hesaplaşmaların çoğundan kaçınabilirdik diyenler var. Dünya bir süre için ciddi boyutta sarsılabilirdi belki ama sonra çok daha sürdürülebilir bir temelden yoluna devam edebilirdi. Para kağıt paraya olan güven küresel finans sisteminin güvenirliği bu derece sorgulanmazdı. Ne oldu da bugün sorgulanıyor?
Son krizde merkez bankaları sisteme daha önce hiç olmadığı kadar para sokarak sorunları çözebileceklerine inandılar. ABD+Avrupa+Japonya+İngiltere… bu dört ülkenin merkez bankaları küresel sisteme 15 trilyon dolar taze para soktular. Bu devasa boyuttaki bol ve ucuz para işe yaradı. Ekonomik büyüme bir dönem için de olsa yakalandı hisse senetlerinin gayrimenkullerin ve diğer varlıkların fiyatları da yükseldi. Büyük acılar içindeki hastaya komada güçlü ağrı kesiciler verildi hasta komada gözlerini açtı ama artık o uyuşturucuya bağımlıydı onsuz yapamıyordu. Bugün tekrar büyümenin yavaşlamasından paraların değer kaybından borsaların düşme tehlikesinden bahsediyoruz.
2018 yılının sonlarında piyasalar sarsılmaya borsalar düşmeye başladığında Amerikan Merkez Bankası tekrar sahneye çıktı. Geçmişte işe yaramış olan! strateji bugün de tekrarlanmak isteniyor. Parayı sıkma bollaştır pahalı gale getirme ucuzlat.
Fakat bu bol para bedava paradan toplum eşit oranda yararlanmış gibi görünmüyor. 2008 krizinden sonra orta sınıfın ortadan kalkma hızı yükseldi borçlar daha da yükseldi. Aşırı finansallaşan sistemde aşırı teşvik çabalarının faydaları finansal varlıklara sahip olan ve kontrol edenlere kaldı. Ne kadar çok para basarlarsa o kadar çok popülist politikacının ortaya çıkmasına sebep oldular. Çünkü para basmak demek toplumun alt/fakir tabakasından üst/zengin tabakasına doğru servetin yeniden dağıtılması anlamına gelir. İngiltere’de genç seçmenler İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılmasına (Brexit) karşı ABD’de Trump’ın genç nesil tarafından çok da sevimli görülmediği ortada. Ama Trump da Brexit de aslında son krizin siyasi sonuçları.
Fed ve benzeri merkez bankaları tarihin en büyük para basımını yaparken topluma verdikleri mesajda ekonominin sağlamlığına vurgu yaptılar. Bugün tekrar hastaya uyuşturucu verme konusunda eskiye dönüş sinyalleri varsa hasta daha iyi olduğundan mı?
Netice eğer merkez bankaları bugünün sorunlarını (ama bugün keşfedilen değil dünden devralınan ve giderek büyütülen sorunlarını) çözmek için dünün olağanüstü para basma çözümüyle aşacağını düşünüyorsa bu ABD doları için de bir sorundur. Küresel rezervin yüzde 60’ı dolar bazında olduğu için o sorun sadece Fed’in ve ABD’nin değil herkesin sorunudur.
Bu durumda doların değeri ileriye doğru ötelenen ve biriktirilen sorunların gölgesinde kalacaksa alternatif aranması gayet doğal ve gerekli. Arkasında bir dayanak olmayan kağıt paraya karşı altın ve kripto para dünyasının heyecanı da anlaşılabilir. Paranın kendisini bir çözüm olarak görenler bugün parayı sorun hale getirmiş durumdalar.
Kripto para şunu diyor bence:
Sizin bize dayattığınız sorunları ve çözümlerinizi reddediyor çözümlerinize güvenmiyorum. Aşırı denetim gözetleme ve sınırlama kurallarınızı kabul etmiyorum. Varlığımı yüzyılı şekillendirecek yüksek teknolojide ve eski jenerasyonun çok farklı bir yerinde konumlandırıyorum. Buna bir an önce alışsanız iyi olur.
Yazı: Erdoğan Turan
