2008 krizinden sonra piyasalar yükselirken ana sebep merkez bankalarının izlediği politikalar olmuşken merkez bankalarından müdahale olmadan piyasaların yükselişe devam etmesi yeni zirvelere ulaşması ne kadar mümkün?
Piyasalar ne zaman düşmeye başlasa devreye merkez bankaları girdi. 2018 yılı başında küresel piyasalar zirve yaparken küresel merkez bankalarının da bilançoları zirve seviyeye ulaşmıştı. Fed+Avrupa Merkez Bankası+ Japon Merkez Bankası= 15 trilyon dolar para basımı…
Fed faiz artırmaya başlarken piyasaları alt üst etmemek için ihtiyatlı ve titiz davrandı. Bu hassasiyeti memnuniyetle karşılayan piyasalar canlı kalmaya devam etti. Sonra araya ticaret savaşı küresel büyüme endişeleri durgunluk senaryoları girdi. 2018’in sonuna doğru borsalar çakıldı ve Fed geldi. Önce faiz artırımı sonra erdi şimdi faiz indirimine hazırlanan bir dünyadan bahsediyoruz.
Fed’in indirebileceği bir faizi var 9 faiz artırımından sonra sıfırda yüzde 25’a yükselmiş faiz sebebi her neyse gerekiyorsa düşürülebilir. Ama ya düşürecek kadar yüksek faizi olmayanlar? Mesela Avrupa Merkez Bankası hangi faizi düşürecek?
Faizi olmayan negatif faize geçecek. Avrupa Merkez Bankası yetkililerinden negatif faiz güzellemesi ama aylar öncesinden IMF’in negatif faiz candır açıklaması bu yazının asıl konusu.
Şöyle düşünün
100 liranız var. Bankaya bu birikiminizi yatırıyorsunuz dönem sonunda banka size 98 lira geri veriyor. Bu işte bir anormallik var sağlıklı ekonomilerde böyle bir şey olmaz. Ama şimdi negatif faiz konuşuluyorsa sağlıklı olmaktan çok uzak ekonomik yapılardan bahsediyoruz demektir.
Şubat 2019 tarihli bir haber “Uluslararası Para Fonu ekonomistleri nakit parayı yasaklayıp merkez bankalarına sınırsız negatif faiz uygulama alanı açarak bankada mevduat tutup tasarruf yapmak isteyenleri cezalandırmayı tartışıyor”
IMF ekonomistlerine göre gelecekte yeni ekonomik çöküşler olması kaçınılmaz. Rapora göre sert ekonomik daralmalar faizlerde yüzde 3 ila 6 oranında indirime gitmeyi gerektiriyor. Ancak yeni bir kriz olursa şu an çok az ülke para politikasını çalıştırmak için bu (yüzde 6’lara kadar yükselmiş faiz) oranına sahip. Bu durumda birçok merkez bankasının faizleri negatife çekmek zorunda kalacak.
Negatif faiz döneminde ne oluyor?
Negatif faiz ile bankadan para tutan tasarruf sahibi parasının eridiğini görüyor.
Parasının eridiğini gören parasını bankadan çekerek harcama yönelir ve yatırıma yönelir.
Fakat faizler negatif olduğunda bile ekonomik aktörler paralarını bankadan çekip sistem dışında tutarak sıfır faizle de olsa tasarruf etmeye devam edebilir.
İşte burada çok acayip bir çözüm önerisi geliyor IMF’den: nakitin yasaklanması
Bu çözüm yoluna göre nakit para yasak olacak ve tüm işlemler bankacılık sistemi üzerinden elektronik ortamda gerçekleştirilecek. Böylece merkez bankaları istedikleri kadar negatif faiz uygulayarak tasarruf etmek isteyenleri cezalandırabilecek.
Cezalandırmak !!!
Çünkü tek eksiğimizi tasarruf sahibinin cezalandırılmasıydı.
Siz adam akıllı bir çözüm bulmak yerine faturayı kime kesmeye kalkıyorsunuz demezler mi? Kapitalist sisteminin yaşattığı krizlerin sebebi artık tasarruf sahipleri harcamayanlar tüketmeyenler mi olacak?
Şimdi biraz daha anlaşılabilir oluyor mu neden insanlar altın alıyor neden kripto para dünyası hareketli?
19 Haziran’da Fed Başkanı Powell dijital paralar kripto paralar konusunda endişeli değilim kripto paraların merkez bankası paralarının yerini almalarından çok uzaktayız dedi.
Ama bu uzaklığı yakına çeken hamleler de merkez bankalarından gelecek gibi.
